เครื่องดนตรีไทย "ฆ้องกระแต"
ในอดีตเครื่องดนตรีที่เรียกว่า ฆ้องกระแต เป็นเครื่องดนตรีที่อยู่ในวงปี่พาทย์มอญ ที่มาของเครื่องดนตรีชนิดนี้มีคำถามอยู่มากมาย ไม่มีการจดบันทึกอย่างชัดเจนว่าผสมวงอยู่ในวงปี่พาทย์มอญตั้งแต่เมื่อใด รูปทรงคล้ายคลึงกับฆ้องมอญในส่วนฐาน ในสัดส่วนฆ้องกระแตมีไม่มีส่วนบนที่เรียกว่า ส่วนหน้าพระ และส่วนด้านหางแมงป่อง
ฆ้องกระแตเปรียบเสมือนทำหน้าที่ในฆ้องวงเล็กในวงปี่พาทย์มอญ. ซึ่งในอดีตนั้น ฆ้องกระแตได้รับความนิยมเป็นอย่างมากสำหรับบ้านที่มีเครื่องดนตรีมากมาย อาทิเช่น บ้านพาทยโกศล บ้านพาทยรัตน์ อยุธยา และบ้านดนตรีที่เก่าแก่ในหลายๆบ้าน ยังปรากฏฆ้องกระแตอยู่ในสำนักดนตรีของตัวเอง ซึ่งเป็นตัวบ่งบอกความเก่าแก่ของบ้านดนตรีสำนักนั้นเหมือนกัน
ฆ้องกระแตที่มีประวัติเล่าว่า ครูจางวางทั่ว พาทยโกศล ได้ฆ้องกระแตมาจากเชียงใหม่ เดิมมีแต่รางไม่มีลูกฆ้อง จึงเอาลูกฆ้องวงเล็กไปใส่ได้ 12 ลูก ฆ้องกระแตชุดแรกของครูจางวางทั่ว ประดับลายด้วยการกระแหนะรัก ปิดทองบนพื้นชาดแดง เป็นลายนักษัตร ต่อมาครูจางวางทั่ว ทำเลียนของเก่าขึ้นมาใหม่ ฆ้องกระแตที่เลียนแบบมานั้นประดับมุกอย่างสวยงามและปัจจุบันยังใช้บรรเลงตามงานพิธีอยู่
ความสงสัยในฆ้องกระแตนั้น มีอยู่หลายประเด็นมากมายซึ่งคำถาม ในปัจจุบันก็ยังรอคำตอบที่เป็นปริศนาอยู่หลายข้อ เช่น "ทำไมถึงเรียกฆ้องวงนี้ว่า ฆ้องกระแต มีรากศัพท์ที่เกี่ยวข้องกับภาษามอญหรือไม่ หรือเพี้ยนมาจากคำใด ซึ่งตอนนี้ผู้เขียนกำลังหารากศัพท์หรือคำที่เพี้ยนอยู่เพื่อหารากศัพท์ที่ถูกต้อง
ฆ้องกระแตในภาวะปัจจุบันที่ไม่ได้รับความนิยมคือ รูปทรงและความสวยงามสู้ฆ้องมอญแบบเต็มวงไม่ได้ จึงไม่ค่อยได้เห็นอยู่สังคมดนตรีไทยหรืองานพิธีมอญมากนัก อนาคตคงไม่มีเครื่องดนตรีที่ชื่อว่าฆ้องกระแตอยู่ในปี่พาทย์มอญเป็นแน่แท้.
